Oleh-AHMAD BIN YAAKOB
Muhammad Yusof Kenali
(1879-1933), ulama dan tokoh pendidik Kelantan. Beliau dilahirkan di Kenali,
Kubang Kerian, Kelantan. Tok Kenali juga dikenali sebagai Haji Awang Kenali.
Nama sebenarnya ialah Muhammad Yusuf bin Ahmad. Beliau mendapat pendidikan awal
di Kota Bharu, berguru dengan ulamak terkenal seperti Tuan Tabal, Haji Abbas,
Haji Ismail Khadi, Haji Abdullah Pasir Pekan, Haji Awang @ Muhammad Zain Atas
Banggol, Haji Nik Abdullah, Haji Nik Wan Daud dan Haji Pak Chik Musa.
Pada akhir tahun 1887, beliau
melanjutkan pelajaran ke Mekah. Beliau berguru dengan Sheikh Wan Ahmad bin Wan
Muhammad Zain Al-Fatani, Sheikh Muhammad Hasbullah, Sayyid Bakri Syata dan
Sheikh Ahmad Khatib bin Abdul Latif Al-Minangkabau. Sewaktu di Mekah, bakatnya
sebagai orang alim terserlah.
Pada pertengahan tahun 1904,
beliau mengiringi gurunya Sheikh Wan Ahmad berkunjung sambil belajar ke Mesir,
Syria dan tempat-tempat lain di Timur Tengah. Pada awal tahun 1909 beliau
pulang ke tanah air lalu membuka sekolah pondok di Kampung Paya kemudian
mengajar di Masjid Besar Kota Bharu sebelum berpindah Kampung Belukar mengajar
tatabahasa Arab, tafsir al-Quran, tauhid, feqah, tasauf, ilmu kerohanian dan
perubatan.
Pondok di Kampung Paya dan
Belukar ini terletak di Mukim Kenali, lalu kedua-duanya disebut sebagai Pondok
Kenali.Tok Kenali juga bergiat cerga dalam bidang pentadbiran dan
kemasyarakatan.
Beliau mempelopori penubuhan
Majlis Ugama Islam dan Istiadat Melayu
Kelantan 1915 serta menjadi anggota Jemaah Ulamak Majlis 1918, pengasas dan
Pengarang Kehormat Pengasuh 1918, pendiri Al-Jamiyyah Al-Asriyyah di
Kota Bharu 1924, Penolong Mufti 1929, menterjemah sebahagian daripada Tafsir
Al-Khazin dan kitab Al-Umm 1929/1930, Ketua Pelajaran Agama di Masjid Muhammadi
dan di Madrasah Al Muhammadiah Januari 1931-1930.
Tulisannya banyak tersiar di
dalam Pengasuh dan Al-Hidayah. Sumbangan Tok Kenali ialah
melahirkan angkatan ulamak dan pendakwah kenamaan dan mempunyai keahlian dalam
pelbagai bidang pengajian di serata pelosok Asia Tenggara pada pertengahan abad
ke 20. Antaranya ialah Haji Abdullah Tahir Bunut Payung, haji Ali Salahuddin
Pulau Pisang, Sheikh Uthman Jalaluddin Seberang Perai, Sheikh Anjon Asahan,
Sumatera Timur, Haji Yaakob Legor Thailand, Datok Haji Ahmad Maher Al-Azhari,
Haji Idris Al-Marbawi, Datok Haji Ismail Yusuf, Mufti Kelantan, Datok Haji
Abdul Rahim Yunus Mufti kerajaan Johor, Haji Hasab Abu Bakar Mufti Kerajaan
Melaka dan Datok Haji Hassan Yunus Menteri Besar Johor.
Tok Kenali meninggal dunia pada
9 November 1933 ketika berusia 65 tahun dan dikebumikan di Kubang Kerian,
Kelantan. Sebagai memperingati jasanya, Tok Kenali mendapat pengormatan
daripada Universiti Kebangsaan Malaysia sebagai
tokoh ulamak silam 1977/1978.
Karya-karya Tok Kenali yang dimuatkan di dalam Pengasuh.
Pensejarahan sosial.
- Muhammad
Yusof Kenali, “ Kemanusiaan”, Pengasuh, Bil.1, 11 Julai 1918,
hlm.2.
- Muhammad
Yusof Kenali, “Kesempurnaan Manusia Dan Bahagiannya,”Pengasuh, Bil.2,
21 Julai 1918, hlm.5-6.
- ___________,“Keinsanan”,Pengasuh,
Bil.1, 11 Julai 1918, hlm.3.
- Muhammad
Yusuf Kenali, “Menjernih Kekeruhan,”Pengasuh, Bil.3, 8 Ogos 1918,
hlm.2-3.
- ___________.
“Kesukaan dan Kedukaan”, Pengasuh, Bil.16, 15 Februari 1918, hlm.
6.
- _________,
Bil.8, 20 Oktober 1918, hlm.1.
- _________.
“Menuntut Kemuliaan dan Kemenangan”, Pengasuh, Bil.8, 20 Oktober
1918, hlm.3.
- Muhammad
Yusuf Al-Kelantani, “Madrasah Muhammadiah Al-Kelantani”, Pengasuh,
Bil.1, , 11 Julai 1918, hlm.6-7.
Pensejarahan politik.
- “Soal-Jawab”,
Pengasuh,Bil.4, 22 Ogos 1918, hlm.3.
- Muhammad
Yusuf Kenali, “Seruan”,Pengasuh, Bil.5, 7 September 1918, hlm.2-3.
- Pengasuh,
“Nasihat,”Pengasuh,Bil.5,
7 September 1918,hlm.1-2.
- ________.
“Dan Pengharapan Yang Besar”, Pengasuh,
Bil.6, 21 September 1918, hlm.6-7.
Pensejarahan Ekonomi.
- Muhammad
Yusuf Kenali, “Seruan”, Pengasuh, Bil.5, 7 September 1918, hlm.3.
- Muhammad
Yusuf Kenali, “Soal dan Jawab,”Pengasuh, Bil.9, 5 November 1918,
hlm.1.
